Dioptryka

autor René Descartes (Kartezjusz)

przekład: Piotr Błaszczyk, Kazimierz Mrówka

„Całe nasze kierowanie życiem zależy od zmysłów, spośród których ten wzroku jest najbardziej uniwersalny i najwznioślejszy.

Światło nie jest niczym innym w ciałach zwanych świetlistymi, jak tylko pewnym bardzo szybkim i bardzo żwawym ruchem lub działaniem, które zmierza do naszych oczu za pośrednictwem powietrza oraz innych ciał przeźroczystych.”

 (Kartezjusz, Dioptryka, Rozprawa Pierwsza)

Pojęcie dioptryki wprowadził do słownika nauki Johannes Kepler rozprawą Dioptryka, czyli dowód na to, jak obraz staje się widoczny dzięki nowo wynalezionemu teleskopowi (1611). Greckie słowo ὀπτικός określa to, co dotyczy widzenia, wzroku, τὰ ὀπτικά jest nauką o optyce, zaś κατοπτρικός to lustro. Kepler, chcąc uchwycić motyw przechodzenia, zmienił w κατοπτρικός przedrostek na διά i w ten sposób powstała „dioptryka”, dział optyki badający zjawisko załamania światła.

Kartezjusz mierzy refrakcję sinusami kątów padania i załamania i wykazuje, że przy ustalonych ośrodkach stosunek ten jest stały. Przy okazji formułuje prawo załamania w wersji niemal takiej, jaką obecnie podają podręczniki fizyki (przy czym współcześnie jest ono nazywane prawem Snella). Tak jak w Geometrii rozwiązał Kartezjusz problem znany od czasów matematyki greckiej, czyli zagadnienie Pappusa, tak w Dioptryce, wyprowadzając prawo załamania światła, rozwiązał problem, z którym mierzył się najwybitniejszy astronom jego czasów.